պաղպաղակ

Learned borrowing from Old Armenian պաղպաղակ (pałpałak, “rock crystal”), by reinterpreting its meaning based on the origin from պաղ (pał, “ice”).

• (Eastern Armenian, standard) IPA^(key): [pɑχpɑˈʁɑk]
• (Western Armenian, standard) IPA^(key): [bɑʁbɑˈʁɑɡ]

• Audio (Eastern Armenian)

  (file)

պաղպաղակ • (paġpaġak)

1. ice cream

   Synonyms: (colloquial Eastern Armenian) մառոժնի (maṙožni), (dialectal) դոնդուրմա (dondurma), (Western Armenian) սառնանույշ (saṙnanuyš)

   • 1890, Alexander Shirvanzade, Zur huyser [Vain Hopes] :

     Արմունկները սեղանին հենած, մարդը ծխելով զվարճախոսում էր, կինը պաղպաղակ էր ուտում։

     Armunknerə seġanin henac, mardə cxelov zvarčaxosum ēr, kinə paġpaġak ēr utum.

     With his elbows on the table the husband was joking, the wife was eating ice cream.

   • 1890, Raffi, Minn ayspes, myusn aynpes [One Like This, the Other Lake That] :

     Դահլիճի մեջ այժմ ուրիշ ձայն չէր լսվում, բացի խաղացող հասարակության հաշիվների շշունջից և սպասավորների զգույշ ոտնաձայնից, որոնք, արծաթյա մատուցարանները ձեռքում, ելումուտ էին անում, բերելով հյուրերի համար սուրճ, շոկոլադ, պաղպաղակ, և ով ինչ ցանկանում էր։

     Dahliči meǰ ayžm uriš jayn čʿēr lsvum, bacʿi xaġacʿoġ hasarakutʿyan hašivneri ššunǰicʿ ew spasavorneri zguyš otnajaynicʿ, oronkʿ, arcatʿya matucʿarannerə jeṙkʿum, elumut ēin anum, berelov hyureri hamar surč, šokolad, paġpaġak, ew ov inčʿ cʿankanum ēr.

     No other sounds were now heard in the hall, apart from the whisper of bills of the gambling public and the careful footsteps of waiters who were going in and out with silver trays in hand, bringing for guests coffee, chocolate, ice cream and whatever anyone wanted.

   • 1927, Axel Bakunts, Mtnadzor :

     Այդ փողոցից կարելի է մտնել մի ամբողջ քաղաք, քաղաքի մեջ քաղաք, բազմաթիվ խճճված անցքերով, ինչպես մրջնոցը, մանվածապատ և բոլորովին նեղ փողոցներով, որոնցով հազիվ է անցնում պաղպաղակ վաճառողի սայլակը, — կավե տների և կիսաչոր չինարիների մի լաբիրինթ, որտեղ խլրտում է արհեստավորների և մանր տնատերերի մի ահռելի բազմություն։

     Ayd pʿoġocʿicʿ kareli ē mtnel mi amboġǰ kʿaġakʿ, kʿaġakʿi meǰ kʿaġakʿ, bazmatʿiv xččvac ancʿkʿerov, inčʿpes mrǰnocʿə, manvacapat ew bolorovin neġ pʿoġocʿnerov, oroncʿov haziv ē ancʿnum paġpaġak vačaṙoġi saylakə, — kave tneri ew kisačʿor čʿinarineri mi labirintʿ, orteġ xlrtum ē arhestavorneri ew manr tnatereri mi ahṙeli bazmutʿyun.

     From that street you can enter into a whole [new] city, a city inside a city, with many mazy passages like an ant nest, with winding and narrow streets through which the ice cream seller's cart can narrowly pass—a labyrinth of clay houses and half-dry plane trees swarming with a huge army of craftsmen and small house owners.

• Ačaṙean, Hračʿeay (1979), “պաղ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume IV, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 13a
• Ačaṙyan, Hračʿya (1951) Hayocʿ lezvi patmutʿyun [History of the Armenian Language] (in Armenian), volume II, Yerevan: State Press of Armenia (HayPetHrat), page 481
• “պաղպաղակ”, in Žamanakakicʿ hayocʿ lezvi bacʿatrakan baṙaran [Explanatory Dictionary of Contemporary Armenian] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, 1980, page 153b

Reduplication of պաղ (pał, “ice; cold”) +‎ -ակ (-ak).

պաղպաղակ • (pałpałak)

1. rock crystal

   Synonym: վանակն (vanakn)

• → Armenian: պաղպաղակ (paġpaġak) (learned)

• Ačaṙean, Hračʿeay (1979), “պաղ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume IV, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 13a
• Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “պաղպաղակ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Petrosean, Matatʿeay (1879), “պաղպաղակ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy