Língua lakondê

O Lakondê é uma língua indígena brasileira da família Nambikwara, falada no estado de Rondônia.[2][3]

Lakondê
Falado(a) em:  Brasil
Região: Rondônia
Total de falantes: 1[1]
Família: Nambikwara
 Norte
  Roosevelt
   Lakondê
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: lkd

Em 2001, há apenas uma falante, Tereza Lakondê, em Vilhena (RO).[1]

Vocabulário

Vocabulário Lakondê:[1]

PortuguêsLakondê
abacaxikaˈkah-ˈtoh-kaˈnĩ
abanadorkauˈa̰ĩn-kaˈloh
abanarkauˈa-ˈlen-nih-ˈtãn
abelhaˈtoh-ˈtah-ˈte
abelha amarelaˈah-ˈte
abelha bujuíˈdeh
abelha jatiˈwaih-ˈtah
abelha mandaguariˈiauh-ˈtah
abelha mandurizinhaˈtoh-ˈnain
abelha que corta cabelo, tipo dewaˈleʔ-ˈkih-ˈte
abóborakou.ˈein.ka.ˈnĩ
abraçar (um ao outro)jeˈlaʔ-ˈhiʔ-tah-ˈtãn
açafrãoˈsihka-ˈnaih
açaíˈwaiʔ-kaˈnĩ-ˈte
acuriˈlo̰ʔhũn-ˈtah-kaˈnĩ
açúcar do brancotoʔ-han-nãun
água de beberˈnankah-ˈtuh
aldeiaˈta-hoˈloʔ-nauh-ˈte
algodãoˈkun-ˈte
amanheceuˈnan-nih-ˈtãn
amendoimˈwaih-kaˈnĩ
anoiteceutaˈnah-ˈtãn-na
antaˈnoʔ-ũn-ˈtah
aranha, tipo deˈnah-ˈte
arara amarelaˈlauhtau-sehˈteh-hoh-ˈte
arara vermelhaˈlauhtau-ˈwaun-hoh-ˈte
ararinhakaˈkaih-ˈte
ararutajaiˈla̰uh-ˈte
arcoˈhun.kah.ˈte
areia brancasinˈkin-ˈhãn-ˈtũn
aroeiraˈhihten-ˈtah
arrozsinˈkih-min-kaˈnĩ
arroz do matosinˈkih-dah-kaˈni
asaanukoʔ-ĩʔ-naun
asa brancakeiˈuh-ˈte
assobiariuˈauʔ-tih-ˈtan
azedo (“está azedo”)ˈkah-ˈtãn-ta
bacuralkeiˈauh-ˈte
balaiohau-ˈauh-ˈte
bananakeˈlih-ˈte
barata grandekaˈloun-ˈtah-ˈte
barata pequenakaˈloh-ˈweiʔ-ˈnauh-ˈte
barbatimãoˈhih-teh-ˈtah
barro brancowoˈlon-ˈnãun
barro pretosinˈkih-toh-- ˈtũn
barro vermelhosinˈkĩh-ˈwaun-ˈtũn
batataˈmin-kaˈnĩ
beija-florsuˈnũn-ˈte
beijonanˈtṵn-ˈkaʔ-tah-ˈtãn
besourinho, tipo dewaˈsah-ˈte
besouro-tesoureiro grandeˈtuiʔ-ˈkah-ˈte
bichoˈnon-ˈte
bocaˈwa̰i-ṵ-ˈnãun
boinasaˈlan-kah-ˈte
bonitoˈmũn-ˈtãn-ta
borboletakamaˈmah-ˈte
braçoˈã-ˈnũn-kah-ˈnãun
braço de bichoˈã-ˈnuhka-ˈnaun
breuni-kaˈnĩ
brigarˈhei-ˈtãn
buracoũ-ˈwḛin-ˈnãun
buritiˈhein-ka.ˈnĩ-tah-ˈtãn
cabaçawoˈlouh-ˈte
cabeçaˈwaiʔ-kaˈnĩ-nãun
cabeloˈwa-nan-ˈkih-ˈte
cacauwohˈloun-kaˈnĩ
cachorroˈwain-ˈte
cachorro do matoˈwain-ˈtah
cafétoˈtau
caititukeiˈain-ˈte
cajuˈmãin-kaˈnĩ
camarãonasaˈsḭʔ-ˈte
caminhoteih-nãun
campohoˈloʔ
capim d'águakaˈlo̰h-ˈte
capim-navalha, tipo de capimkaˈkaʔ-ˈteh-ˈte
capim-sapésinˈkin-ˈte
caráˈhaʔ-kaˈnĩ
caramujo d'águawoˈlo̰n-kaˈnĩ
caranguejoˈain-ˈkoun-kaˈnĩ
carneˈĩ-ˈsiʔ-son-tãn
carvãoˈhin-kahˈlaʔ
carrapichonanˈkan-kaˈnĩ
casaˈsih-ˈte
casartṵnʔ-ˈten-nih-ˈtãn
cascaˈĩ-kaˈloh
castanha, fruto da castanheirawaˈnaʔ-kaˈnĩ
castanheirawaˈnaʔ-kan-ˈkah-ˈte
caxinguelêkaˈnĩn-ˈte
cera, resinaˈjain-ˈte
cerejeiraˈwa̰ih.ˈte
chichanaˈhoh-ˈte
chifre de bichoˈã-nasaˈlan-kah-ˈte
chuvaˈmih-tãn
cidreiraˈpunʔ-ˈtãn-ta
cigarrakiˈkihˈte
cipó-do-campoˈkṵ̃n-ˈde
cobraˈtḛh.te
cobra cascavelkeˈlih-waˈla̰h
cobra-cintaˈtḛh-saˈlaʔ-saˈlaʔ
cobra coralsaˈmãn-ˈtḛh
cobra jibóiaˈe-ˈhḭ̃n-ˈte
cobra sucuriˈtḛh-ˈtah
coco da bacabaˈwein-kaˈnĩ-ˈte
cogumeloˈkaihti-ˈteh-ˈte
colarjaˈliʔ-ˈkah-ˈte
comerˈwih-ˈtãn-ta
congorówolaˈlai-hĩn-ˈte
cordão de algodãoˈkũn-kan-ˈteh
coróˈjaun-ˈte
coró grandeˈjaun-ˈlo̰n-ˈte
corujahoˈhoʔ-ˈhũn
cotiaˈtun-ˈte
courou-ˈmĩn-ˈte
criança recémnascidananˈpan-hũn-ˈte
cupimkaˈmãun-kaˈnĩ
denteˈwa̰i-wih-ˈnãun
derrubartauhˈtãun-ˈtãn
dor de cabeçaˈnin-ˈlaun-tah-ˈtãn
dormirˈṵn-tah-ˈta̰n
duro (“está duro”)ˈkãn-ˈtãn-na
embirataˈleh-ˈte
enxadakoʔ-ˈhĩn-ˈte
escorpiãojeˈjauʔ-ˈhũn-ˈte
espinhoˈkihti-ˈkah-ˈte
falar bonitoˈmon-ˈsei-tah-ˈtãn
farinhaˈlin-ˈnauh-ˈte
favakaˈmah-tun-ˈtan-kaˈnĩ
febreˈnãn-ˈtãn-ta
feijãokoˈmaʔ-kaˈnĩ
ferrão de arraiaĩnˈkin-ˈte
filhaˈweiʔ-ˈwa̰i-ˈnãun
filhoˈweiʔ-ˈnauh-ˈte
flechaˈauh.ˈte
florˈĩ-ˈhonʔjauh-ˈtãn
flor com caroçoˈĩ-kaˈnĩ-jauh-ˈtãn
fogo, fogueiraˈeʔ-ˈkah-ˈte
folhaiˈta̰n-ˈte
folha de venenoˈnã̰n-̃te
folha de mandiocasinˈtin-ˈta̰n-ˈte
folha de mandioca brabalin-ˈta̰n-ˈte
formiga barrigudinhasaˈmain-kaˈnĩ
formiga cabeçudaˈkain-ˈte
fraco (estou fraco)nuˈkãn-tah-tˈãn
frioˈlih-ˈtãn-ta
frutaˈsoun-kaˈnĩ
fruta verde (não madura)kaˈkaun-ˈtãn-ˈta
fruto da gameleirajelun-kaˈloh
gafanhotosonˈkṵn-ke-ˈtah
galinhakaˈlaʔ-kaˈlah-ˈte
gambáiuˈan-ˈtah
garçawanˈkan-ˈte
gaviãoˈhaun-ˈte
gavião pequenoˈkoʔ-kaˈnĩ
gavião realˈkoʔkan-tah-ˈte
gralhokaˈkaʔ-ˈhũn
grilokoˈlon-ˈte
gorduraˈã-hãˈniʔ-ˈte
homem brancokeiˈaunkaʔ-hãn-ˈnauh-ˈte
homem índioe.ˈhĩn.ˈte
homem pretokeiˈaunkaʔ-ˈtoh-ˈte
inimigoˈniʔ-ˈseinʔ-to-ˈtãn-ta
itaúbaˈlo̰h-ˈte
jabotiˈkũn-ˈte
jacátaˈlan
jacamim, avetuiˈau
jacarékei.ˈan.ˈte
jacutuˈmuh-ˈke
jaótanˈtãʔ-ˈhũn-ˈte
japolão, pássaroko.ˈloun.ˈte
jatobáui.ˈan.ˈte
lagarta de coqueiroˈjaik-ˈnah
lagarta pequenananˈkãn-ˈde
lagarto, tipo denanˈkãn-ˈtah
lagarto, tipo deˈnuhte-ˈtah
lagarta, tipo dewaˈwain-ˈna̰h
lamakaˈma̰n-ˈte
lenhaˈnih-ˈte
línguaˈwa̰i-uˈhein-ˈnãun
lombriga, minhocajuˈjun-kah-ˈte
lontranaˈhoʔ-wain-ˈte
lorão, tipo de aveˈaun-ˈtah
luaˈen.ˈte
macaco cuxiúˈkṵ̃n-ˈte
macaco da noiteja̰u-ˈnauh-ˈte
macaco do diaˈkḭʔteh-ˈte
macaco iraraˈun-kah-ˈte
macaco pregoˈhoh-ˈte
machadoˈḛh-ˈte
macucoˈoh.ˈte
madeira de bacabaˈwein-ˈkah-tah-ˈtãn
madeira de tucumãjaiˈlaun-ˈkah-tah-ˈtãn
maduro (“está maduro”)kuh-ˈtãn-ta
mãeˈta-ˈna̰h-ko
mandiocasihˈtin-ˈtũn
mandioca brabaˈlin-ˈnain-kah-ˈte
mandioca d'águaˈlin-keiˈãnʔ-ˈtain
mãoˈwa̰i-ˈhin-ˈnãun
mão de pilãoˈnuʔ-sanai-ˈke
maribondoˈan-ˈte
maribondo rajadoˈna̰ih-ˈte
maribondo, tipo deaˈloʔ-ˈhũn
maridoˈta-wih-ˈtain-koh
matatauˈein-nauh-ˈtãn
medo (de bicho/coisa)ˈhinʔ-ta
milhokei.ˈah.ˈte
mole (“está mole”)taˈtanʔ-ˈtãn-ˈta
mulhertenˈhĩnˈ-te
mutumˈwih-ˈte
nada, ter nadahaˈtaʔ-ˈtãn
nambuˈtah-ˈtãn-ta
narizˈwa̰i-ˈwih-tah-ˈnãun
não, negativahaˈtãn
nascer (“está nascendo”)kaˈloh-ˈtãn-ta
nósˈnũh
novo (“é novo, coisa nova”)ˈlah-han-ˈtãn-ta
olhoˈwa-ˈlin-kaˈnĩ-nãun
ontemˈko̰ʔtelei
orelhaˈwa̰i-na̰hseˈlan-ˈnãun
ossoã-ˈna̰h-ˈte
ovoˈaika-ˈnã
ovo de macucoˈoh-kaˈnã
pacaˈloh-tah-ˈte
paiˈta-ˈmḭ̃n-ko
palavra (“minha palavra”)ˈtai-aiˈseiʔ-ˈtãn
palavra (“sua palavra”)ˈwa̰i-aiˈseiʔ-ˈtãn
palha do açaíˈwaiʔ.ˈna
panelawahˈtan-ˈte
paneiroˈsihte
papojaiˈlah-ˈten-ˈte
passarinhoˈaiʔ-ka.ˈnĩ-nauh-ˈte
pássaro nambuzinhoihˈmin-ˈte
pássaro tesourinhatahiˈhih-ˈte
patuátahˈtaun-kaˈnĩ
pau cruˈihta-ˈkah-ˈte
pau de breuni-ˈkah-ˈte
pau de forquilhahihˈtuʔ- ḭ̃sunˈtein-ˈka̰h-ˈte
pau de gameleirajuˈlun-ˈtan-ˈte
pau de itaúbaˈlo̰h-kah-ˈte
pau lisotohˈtoʔ-ˈte
ˈwa̰i-ˈun-ˈnãun
pé de mandiocaˈlin-ˈtuh
peitoˈwa̰i-ˈnunka-ˈnãun
peixeˈain
peixe-bodówoˈlon-ˈte
peixe-cachorroˈain-kounˈpiʔ
peixe-caráˈhan-kaˈnĩ
peixe cascudinhokaˈlan-kaˈnĩ
peixe pacuˈnain-ˈte
peixe piaujupaˈlih-ˈte
peixe poraquê (enguia)ˈain-ˈsihten-ˈte
peixe tuviraˈain-ˈtan-ˈte
peneirawoˈlãn-kah-ˈte
pente de cabelohaˈlaʔ-ˈkah-ˈte
pequenotaweˈken-ˈnãun
pequiˈa̰n-kaˈnĩ
percevejokaˈlaʔ-wiˈlih-ˈte
pernaˈwa̰i-tun-ˈnãun
pescoçoˈwai-ˈlanʔ-teˈnãun
pica-paukoˈloun-ˈte
pilãoˈnoh-ˈte
pintar (“é/está pintado”)koˈlo̰ʔ-koˈlo̰n-ˈtãn-ta
piolhokaˈnai-ˈhũn
plantar (“vou plantar”)ˈiʔ-kah-ˈten-nih-ˈtãn
povo inimigoniˈseiʔ-to-ˈtãn-ta
pratoˈhin-ka-ˈloh
preguiçaˈon-tah-ˈtãn
pronto (“está pronto/feito”)taˈlon-ˈtah
quatiˈkih-te
queixadaˈja̰n-ˈkeʔ
rabo de bichoˌĩ-tah-ˈtaun
raiohaˈlain-ˈtãn
raladorsaˈmãn-ˈte
rama da mandiocaˈlin-ˈtuh
ratoloh-ˈte
rato pequenoloh-i-kaˈnĩ-nauh-ˈte
rede de carregar criançaˈban.ˈte
rede de dormirˈheĩn.ˈte
relâmpagowoˈlun-ˈtãn
rionaˈhon-ˈtah
rirˈkaunʔ
sangueˈwa̰-ˈnain-ke
sexo (fazer sexo)daˈmĩ-̰̃ˈhaʔ
sexo (vamos fazer sexo!)ˈha̰ḭ̃nʔ,ˈtah
solsoʔ-ˈãn-ˈte
sujo (“está sujo”)ˈjein-ˈtãn-ta
sujo (“estou sujo”)ˈjein-tah-ˈtãn
taiobaso-ˈpãn-kaˈnĩ
tamanduá, tipo dewanˈten-ˈte
tatu-canastraho.ˈlon.ˈte
tatu-de-quinze-quiloskonˈpaih-ˈte
tatu do campowonˈko̰n-ˈte
tatu-pebasaˈnaih-ˈte
tatu pequenoˈa̰n-ˈte
terra deleˌtai-auˈtã
tipóia, braceletetaˈlah-ˈte
traíraˈwih-te
trançar, costurarau-ˈhih-ˈtãn
tripawankaˈnan-ˈte
tronco, madeiraˈĩ-ˈkah-ˈte
trovãoˈhein-ˈtãn
tucumkiˈteh-ˈte
tucum pequenokiˈteh-kaˈnĩ
tucumãjaiˈlaun-kaˈnĩ
unhaˈwa̰i-hinˈkan-ˈnãun
urucumon.ˈtuh.̃te
veadojaihˈtan-ˈte
ver (“eu vi”)ˈeh-ˈtãn
vermelho (“é vermelho”)ˈwaun-ˈtãn-ta
viu muitoˈwain-ˈtãn
vomitarlo̰h-ˈtãn

Ver também

Bibliografia

Referências

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.