Língua pataxó
O pataxó é uma língua pertencente ao tronco linguístico macro-jê falada pelos pataxós.[1][2]
| Pataxó | ||
|---|---|---|
| Falado(a) em: | Minas Gerais e Bahia | |
| Região: | Sudeste | |
| Total de falantes: | 0 | |
| Família: | Tronco Macro-jê Maxacali Pataxó | |
| Códigos de língua | ||
| ISO 639-1: | -- | |
| ISO 639-2: | --- | |
Vocabulário
Wied (1826)
Vocabulário pataxó recolhido por Wied[3][4] (a lista foi republicada, acrescida de três palavras, em von Martius (1863)[5]):
- Abreviaturas
- [M] - K.F.P. von Martius
- [CL] - Čestmír Loukotka
| Português | Pataxó | Comentários |
|---|---|---|
| água | [M] tiäng | |
| aldeia (muita gente] | canan-patashi | |
| amigo | itioy | |
| anta | amachy | (ch como em alemão) |
| anzol | kutiam | |
| arco | poitang | |
| árvore | mniomipticajo | |
| barriga | [M] etä | |
| beija-flor | petékétom | [CL: (Erro, talvez sign.: dedo mínimo)] |
| boi | juctan | |
| bom (é) | nomaison | |
| bom (não é) | mayogená | |
| braço (o) | agnipcaton | |
| brilhar | niongnitochingá | |
| cabeça | atpatoy | |
| cabelo | epotoy | |
| cama | miptschap | |
| canoa | mibcoy | |
| cantar | sumniatá | |
| cão | koké | |
| carne | uniin | |
| cavalo | amaschep | [CL: (= anta)] |
| colo | [M] may | |
| chifre | niotschokptschoi | |
| comer | oknikenang | |
| comprido | miptoy | |
| correr | topakautschi | |
| coxa | tschakepketon | |
| criança | tschauam | |
| cuia | totsá | |
| curto | nionham-ketom | |
| dedo | gnipektó | |
| deus | niamissum | |
| doente | aktschopetam | |
| dormir | somnaymohon | |
| espingarda | khekui | (e palatal) |
| espinho | [CL] mihiam | |
| faca | amanay | |
| feder | niunghaschingá | |
| fígado | akiopkanay | |
| filho | nioaactschum | |
| flecha | pohoy | |
| fogo | [M] cöa | |
| frio | nuptschaaptangmang | |
| galinha | [CL] txuktakako | |
| gente | [M] patashi | |
| gordura | tomaison | |
| grande | nioketoiná | [CL: também niip, ñip] |
| homem | nionnactim | |
| inimigo | combater [?] | [M: nionaikikepá] |
| irmã | ehä | |
| irmão | eketannay | |
| lançar | [CL] txahá | |
| longo | [M] miptoy | |
| machado | cachü | (ch como em alemão, ü como ö) |
| mãe | atön | (ö entre ö e e) |
| mandioca | cohom | |
| menino | [M] tschauaum | |
| meu | [CL] nio | |
| milho | pastochon | |
| moça | nactamanian | [CL traduz por filha] |
| monte | egnetopne | (e final breve) |
| morder | kaangtschaha | |
| morrer | noktschoon | |
| muito | [M] canan | |
| não | tapetapocpay | |
| nariz | insicap | |
| negro | tomeningná | |
| noite | tomenieypetan | |
| olho | anguá | |
| ovo | petetiäng | |
| paca | tschapá | |
| paciência | niaistó | |
| pedra | micay | |
| peito | ekäp | (pron. indist.) |
| peixe | maham | |
| pena | potoitan | |
| pequeno | kenetketó | [CL: (v. dedo, beija-flor. Erro, sign. dedo mínimo)] |
| perna | patá | |
| pintar (a cores) | noytanatschä | |
| polegar | nüp-ketö | [CL: (= dedo grande)] |
| porco | schaem | (e como ü, palatal) |
| preguiça (animal) | gneüy | |
| preguiçoso | noktiokpetam | |
| rã | mauá | |
| rio | kekatá | |
| sangue | enghäm | |
| sim | han | |
| sol | mayon | |
| soprar | ekepohó | |
| terra, chão | aham | |
| um, só | apetiäenam | |
| unha (das mãos e dos pés) | nionmenan | |
| velho | hitap | |
| vem | nanä | [CL traduz por venha!] |
| vermelho | eoató | (eo separadamente) |
Loukotka (1939)
Vocabulário pataxó na versão técnica de Čestmír Loukotka (1939):[6]
| Português | Patašó (Pataxó) | Comentários |
|---|---|---|
| água | tiäng | |
| aldeia | kanan-pataši | (muitas gentes) |
| amigo | itioy | |
| anta | amaxü | |
| anzol | kutiam | |
| arco | poitang | |
| árvore | mnio-mipti-kayo | |
| assoprar | ekepohó | |
| barriga | etö | |
| beija-flor | peté-kéton | (Erro, talvez sign.: dedo mínimo) |
| boi | yuktan | |
| bom | nomaison | (isto é bom) |
| braço | añip-katon | |
| brilhar | nion-ñitxiná | |
| cabaça | totsá | |
| cabeça | atpatoy | |
| cabelo | epotoy | |
| cama | mip-txap | |
| canoa | mib-koy | |
| cantar | sumniatá | |
| cão | kokö | |
| carne | uniin | |
| cavalo | amaxep | (= anta) |
| colo | may | |
| comer | ok | |
| nike | nag | |
| corno | nio-txokaptxoi | |
| correr | dopa-kantxi | |
| coxa | txakep-keton | |
| curto | nioñam-keton | |
| dedo | ñip-ketó | |
| dedo polegar | niip-ketó | (= dedo grande) |
| deus | niamissum | |
| doente | aktxopetam | |
| dormir | somnay-mohon | |
| espingarda | kehekui | |
| espinho | mihiam | |
| faca | amanay | |
| feder | niung-haxingua | |
| fígado | akiop-kanay | |
| filha | nakta-manian | |
| filho | nio-aktxum | |
| flecha | pohoy | |
| fogo | köa | |
| frio | nuptxa-aptangmang | |
| galinha | txuktakako | |
| gente | pataxi | |
| grande | niip, ñip, nioketoiná | |
| graxa | tomaison | |
| homem | nio-naktim | |
| inimigo | nio-naikipepá | |
| irmã | ehö | |
| irmão | eketãnoy | |
| isto é bom | nomaison | |
| isto não é bom | mayogená | |
| lançar | txahá | |
| longo | mip-toy | |
| machado | kaxö | |
| mãe | atön | |
| mandioca | kohom | |
| menino | txauaum | |
| meu | nio | |
| milho | pastxon | |
| monte | eñetopne | |
| morder | kaang-txaha | |
| morrer | noktxoom | |
| muito | kanan | |
| não | tapetapokpay | |
| nariz | insikap | |
| negro | tomeninñá | |
| noite | temeniey-petan | |
| olho | anguá | |
| ovo | petetiöng | |
| paciência | niaistó | |
| paca | txapá | |
| pedro | mikay | |
| peito | eköp | |
| peixe | maham | |
| pena | potoitan | |
| pequeno | kenet-ketó | (v. dedo, beija-flor. Erro, sign. dedo mínimo") |
| perna | patá | |
| pintar | noytantxö | |
| porco | xaöm | |
| preguiça | ñeöy | |
| preguiçoso | noktiok-petam | |
| rã | mauá | |
| rio | kekatá | |
| sangue | enghöm | |
| sim | hã | |
| sol | mayon | |
| terra | aham | |
| um | apetiönam | |
| unha | nion-menã | |
| velho | hitap | |
| venha! | nanö | |
| vermelho | eoató |
- Notas
Alguns erros de cópia e outras alterações em Loukotka
- ö por ä
- š por sh ou sch
- ã por an
- k por c
Referências
- Nikulin, Andrey. 2020. Proto-Macro-Jê: um estudo reconstrutivo. Tese de Doutorado em Linguística, Universidade de Brasília.
- Jolkesky, Marcelo Pinho de Valhery. 2016. Estudo arqueo-ecolinguístico das terras tropicais sul-americanas. Doutorado em Linguística. Universidade de Brasília.
- Vocabulário pataxó (colhido por Maximiliano de Wied). Site Línguas Indígenas Brasileiras, de Renato Nicolai.
- Wied, Maximiliano, príncipe de. Viagem ao Brasil. Belo Horizonte/São Paulo: Itatiaia/Ed. da USP, 1989. p. 149-70.
- MARTIUS, K. F. P. von. Glossaria linguarum brasiliensium. Erlangen: Druck von Junge & Sohn, 1863. p. 172-3.
- LOUKOTKA, Čestmír. A lingua dos patachos. Revista do Arquivo Municipal, n. 54, São Paulo, 1939, p. 5-15.
Bibliografia
- BOMFIM, A. B. Patxohã, “Língua de Guerreiro”: Um estudo sobre o processo de reto-mada da língua Pataxó. 127 p. Dissertação (Mestrado em Estudos Étnicos e Africanos) – Centro de Estudos Afro-Orientais, Universidade Federal da Bahia. 2012.
Ver também
Ligações externas
- Vocabulário pataxó 1 - Wied
- Vocabulário pataxó 2 - PICKERING, Wilbur (ILV). Posto Caramuru do SPI, Itagüira (mun. Itabuna), BA.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.
