Língua marauá

O marawá é uma língua da família linguística arawak falada no Brasil (rio Solimões).

Marawá
Falado(a) em: Amazonas (rio Solimões)
Total de falantes:
Família: Arawak
 Amazonas-Antilhas
  Marawá
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---

Vocabulário

Vocabulário marawá segundo Ramirez (2019):[1][2]

Fontes

Plantas

nome científicofamíliaportuguêsmarawá de Tastevinmarawá de Natterermarawá de Spix
árvore (genérico)ada- / -kinaata- / ukuaʃu-kuna
liana, cipó (genérico)tubíru
Anacardium occidentaleAnacardiaceaecajuallu
-Annonaceaeenvira, tipoiaukádju
Couma utilisApocynaceaesorvakoámuna / kaamuna
Heteropsis jenmaniiAraceaecipó-titicatubíru
Xanthosoma sagittifoliumAraceaetaioba, tajámari
Attalea sp.Arecaceaeurucuridjawɨ
Socratea sp.Arecaceaepaxiúbanaráne / atá
Bactris spp.Arecaceaemarajáwiti (“espinho”)
Astrocaryum murumuruArecaceaemurumuruuhiti
Astrocaryum tucumaArecaceaetucumãkomede, ute 'fio de tucum'
Astrocaryum jauariArecaceaejauarikuriwiri
Bactris gasipaesArecaceaepupunhabibiri
Euterpe oleraceaArecaceaeaçaímanakámanaka
Mauritia flexuosaArecaceaeburitietewe
Mauritia sp.Arecaceaecaranaínjubána
Oenocarpus batauaArecaceaepatauákitíkiti
Oenocarpus bacabaArecaceaebacabatuhɨaĩngákɨ
Bixa orellanaBixaceaeurucubisirabɨ
Ceiba pentandraBombacaceaesamaúmawimballi
Chorisia sp.Bombacaceaemongubadjapá
Ananas comosusBromeliaceaeabacaxinana
Ananas erectifoliusBromeliaceaecurauáududu
Protium spp.Burseraceaebreu, resinasɨkɨru
Caryocar villosumCaryocaraceaepiquiákanáwɨ
Tachigali sp.Caesalpinioideaetaxitasi [ < ]
Hymenaea courbarilCaesalpinioideaejutaítadimarú
-Cyperaceaepuçangas (remédio)tupusanú [ < ] , tawaho
Ipomoea batatasConvolvulaceaebatata-docearunawa
Lagenaria sicerariaCucurbitaceaecabaça, cuiaakísa, kizára
Dioscorea sp.Dioscoreaceaecaráadákɨadakö
Smilax sp.Smilacaceaesalsaparrilhaada-dɨba
Theobroma cacaoSterculiaceaecacaujuerujoerujueru
Theobroma grandiflorumSterculiaceaecupuzará
Hura crepitansEuphorbiaceaeassacuatá
Hevea sp.Euphorbiaceaeseringueirapɨh
Manihot utilissimaEuphorbiaceaemandiocakenkeɲken
-Euphorbiaceaemacaxeirawadjúwatʃiu
Euphorbiaceaebeiju (de mandioca)djuhɨtʃooü
Euphorbiaceaefarinha (de mandioca)masúkamaʃsuka
Euphorbiaceaetucupi (de mandioca)busíari
-Gramíneascapim, gramakapatukatɨlau
-Gramíneasbambuibári
Gynerium sp.Gramíneasflechaukái, makúnaukai
Zea maysGramíneasmilhonati, n-enete 'meu milho'nooti
Poraqueiba paraensisIcacinaceaeumariamú
-Lauraceaelourobituti
Persea americanaLauraceaeabacatebíria
Bertholletia excelsaLecythidaceaecastanha-do-Parámanázi
Strychnos spp.Loganiaceaecurareukaithenaukaitena
Gossypium barbadenseMalvaceaealgodãokawári
Carapa guianensisMeliaceaeandirobawajhúli / wehuri
Inga spp.Mimosoideaeingádurú
Anadenanthera sp.Mimosoideaeparicá, angicokotuba
Psidium guajavaMyrtaceaegoiabawajáwa
Eugenia sp.Myrtaceaearaçákamadutelɨ / kamadulebɨ
Pseudolmedia sp.Moraceae & Cecropiaceaepamaarákdja
Cecropia spp.Moraceae & Cecropiaceaeambaúbawanabana
Pourouma sp.Moraceae & Cecropiaceaepurumã, mapatiumiukuru
Musa sp.Musaceaebananapanári, nu-panára 'minha banana'banali
Lonchocarpus spp.Papilionoideaetimbóbatabí, kumétemakhona
Genipa americanaRubiaceaejenipapolaná
Pouteria spp.Sapotaceaeabiukamára
Capsicum spp.Solanaceaepimentaati
Nicotiana tabacumSolanaceaetabacodjuti / ziuritʃoli
-cogumeloleru

Mamíferos

nome científicoportuguêsmarawá de Tastevinmarawá de Natterermarawá de Spix
Didelphis marsupialismucuraiktíri
Myrmecophaga tridactylatamanduá-bandeirabehédjuribehetʃuri
Tamandua tetradactylatamanduá-coletedjuráma
Bradypus sp.preguiçaskurújuumawa
Dasypus novemcinctustatutʃeikijeʃi
Priodontes giganteustatu-canastrahiana
Hydrochaeris hydrochaeriscapivaraketu / keʃu
Cuniculus paca virgatapacakawárama
Dasyprocta sp.cutiakadjúabi
Myoprocta sp.cutiuaiaaduri
Sciurus sp.esquilomerí
-ratotibúri
Tapirus terrestrisantakamakamãnkama
Tayassu pecariqueixadaabiaabiaabiá
Tayassu tajacucaitituaruaaluaaruá
-veadokawiarɨmkawialikaujare
Nasua nasuaquatikibitikiberi
Pteronura brasiliensisariranhakaduhána / kadukúna
-gatopisana
Felis concoloronça-vermelhaitetialuanauriuri
Panthera oncaonça-pintadaitetiichtoeriitueri
Panthera oncaonça-pretakolianakuriana
Canis familiariscãoitúeriichtoerinu-nira
Cebus spp.macaco-pregokuinzutipoeté, arari, wirika
Alouatta ursinaguaribaitútiitholiitúri
Aotus trivirgatusmacaco-da-noitemehwemehua
Ateles paniscuscoatáwámanawamanawamana
Cacajao melanocephalusuacariwakarawakalaoakará
Chiropotes sp.macaco-cuxiúhõntʃõn
Callicebus torquatuszogue-zoguedumázawajuá
Lagothrix lagotrichamacaco-barrigudokabarukaparukaparu
Pithecia pitheciamacaco-cabeludowawiwáti
-sauiitumihanitumian
-morcego (genérico)kadjádu
Trichechus inunguispeixe-boiabia͂(n)habian
-botohamánaamanawajuari + amano

Aves

nome científicoordem / famíliaportuguêsmarawá de Tastevinmarawá de Natterermarawá de Spix
ave (genérico)iribizikiribitʃikimpú
-Alcedinidaemartim-pescadordukoïdaki, dakɨdak
-Anatidaepatos spp.urumaulumauruma, wanana
Anhima sp.Anatidaeanhumasemúrisemuri
Anhinga anhingaAnhingidaecararáwanariwanari
Monasa sp.Bucconidaebico-de-brasaimaãkuru
Caprimulgus sp.Caprimulgiformesbacuraukwakwáru
Nyctibius sp.Caprimulgiformesurutauudjaúlukodiau + olau
LaridaeCharadriiformesgaivotatehe
Rynchops nigerCharadriiformescorta-águahew-hew-huri
Ardea cocoiCiconiformes & garçasmaguariukarukarikikaraukari
-Ciconiformes & garçasgarçaadálɨatari
Tigrisoma lineatumCiconiformes & garçassocó-boika͂huba
Jabiru mycteriaCiconiformes & garçastuiuiu, jaburuhiriwi
-Columbiformespombo-do-matohiabulï
Crax globulosaCracidae e outros Galliformesmutum-piuripiuripiɲolipiuri
-Cracidae e outros Galliformesmutumikilibari / ikizubariithidudaliiresepari
Ortalis ruficaudaCracidae e outros Galliformesaracuakarakatʃi
Penelope jacquacuCracidae e outros Galliformesjacuwa͂uruunaura
Pipile pipileCracidae e outros Galliformescujubimmaríawɨmauriauu
-Cracidae e outros Galliformesgalinhamatáwarimatawalimatawari
Crotophaga sp.Cuculidaeanukurubá
-Strigidaecorujakumutúkuru
Cathartes spp.Falconiformes (urubus & gaviões)urubuurírioliri
-Falconiformes (urubus & gaviões)gaviãoemeruanna
-Falconiformes (urubus & gaviões)caracaraísiná
-Falconiformes (urubus & gaviões)gavião-panemaenáti
Harpia harpyjaFalconiformes (urubus & gaviões)gavião-realkukúikokoiakukúja
Psarocolius sp.Icteridaejapuburi
Cacicus celaIcteridaejapiimeremése
-Opisthocomidaeaturia, cigano(h)anári
-Picidaepica-paukerewése
Ara sp.Psittacidaearara-vermelhaulláolla
Ara araraunaPsittacidaearara-canindéparawatiparawaliparawari
Aratinga sp.Psittacidaemaracanãdjanãdába
-Psittacidaeperiquitozirisiriri
-Psittacidaepapagaios spp.ura͂w / una͂whu͂nlãuuhtá, apuru
Aramides cajaneaRallidaesaracurakusérikisoeré
Psophia crepitansRallidaejacamimwaijurebe / wadjarebewaitʃalebe
Aramus guaraunaRallidaecaraokaratáu ?
Pteroglossus spp.Ramphastidaearaçarilala / tatarahara + dianbi
Ramphastos sp.Ramphastidaetucanoabírarɨabirali
-Tinamidaeinambus spp.weru, djaruha͂-berumami
Pitangus sulphuratusTyrannidae & Thraupidaebentevipitãwa (Língua Geral)
Thraupis sp.Tyrannidae & Thraupidaepipirahoupi
Trogon spp.Trogonidaesurucuálololi
-Trochilidaebeija-florbómedi
Turdus albicollisTurdidaesabiáuká

Répteis e anfíbios

nome científicoportuguêsmarawá de Tastevinmarawá de Natterermarawá de Spix
-lagarto, calangokuidjuguana
Uranoscodon superciliosustamaquarémunúru / mukúru
Tupinambis teguixintejudjunújanu
-cobra (genérico)djubíjubi
Eunectes murinussucurijudjubi-tabijubi-tabi
Lachesis mutussurucucuuibana
-jacaré, caimãodiúlunatʃoholonaʃuorona
Geochelone sp.jabutiwahuzarihoawaʃaliawasari
Podocnemis expansatartarugakaníawakaniawakäniohá, ubá
Podocnemis sextuberculataiaçádjewe
Podocnemis unifilistracajákamátiu / kamariu͂kamairaliõ
Chelus fimbriatusmatá-matáɲari / jatiikuri
-sapo, mawá, durári, hɨneruutä

Peixes

nome científicoportuguêsmarawá de Tastevinmarawá de Natterermarawá de Spix
peixe (genérico)emehemeemé
Phractocephalus hemioliopteruspirararauramana
Pseudoplatystoma fasciatumsurubimkollesikoleʃikolesi
Loricariidaebodó, acariudúrukeheri
Cichla ocellaristucunarélapátizi
Arapaima gigaspirarucuwedi
Brycon sp.matrinxãmanuilli / mamulli
Semaprochilodus sp.jaraquijarakɨ
Triportheus sp.sardinha, arauirijawaku
Hoplias sp.traírakarábahɨ
Serrasalmus spp.piranhaumásebieama
Colossoma macropomumtambaquikátɨ / kalɨalawa
Electrophorus electricusporaquê(mika)bóni
Gymnotiformessarapómudjáhu
Potamotrygon sp.arraiaijan / iɲãijan

Insetos

nome científicoportuguêsmarawá de Tastevinmarawá de Natterermarawá de Spix
Atta spp.saúvaetu / eru
Paraponera clavatatocandiraminiti
-formiga sp.amidíhu
Camponotus sp.taracuápukɨ
-vespa (genérico)haɨ
-abelhaariana-ju, wallá arapuã
-melatiána
-cupim, térmitaaráwadju
-borboleta (morfo)walápana
-moscamenéru
Culicidaepernilongoaníhuaniu
Simulium sp.piumteʃero
maruimtɨsáru
Ceratopogonidae
Tabanidaemutucaketebeeremé
Acrididaegafanhotowasá
Tunga penetranspulgamekeɲ
-piolhonjohɨ
Scarabaeidaebesourouti

Outros invertebrados

nome científicoportuguêsmarawá de Tastevinmarawá de Natterermarawá de Spix
Ixodidaecarrapatopeperupebêra
Trombiculidaemucuimamutú
-aranha, centípeda (?)akúru
-caranguejosubúra
Ampullariidae spp.uruá (caramujo)kɨwa
-conchadallútahlu

Objetos culturais

portuguêsmarawá de Tastevinmarawá de Natterermarawá de Spixwaraiku de Spix
abanoawalli
agulhahawíne (Língua Geral)
anzolkurá
arcopihúbihio
buzinaii
canoaidialihitʃaleiʃali
cestobakára; panacu, dotidotihi 'aturá'bakala (< Língua Geral), dihiri 'aturá'
corda, fio-ki, tupasáma (Língua Geral)
demôniomapúmachpoe [wirina mâpa, iñeri mapuja]mapujukulea
deusebéɲariebeɲari
espírito (alma)(k)ubámaunamo
facaiwáigwa
fornonu-budára
ilhawalla / malla
jiraunaráne
machadoipíipi + tʃona
miçanga (colar)njutúka
pajémariaúnumalibali / wa(-)uirinmarionumarepüeu
peneiraurupema (Língua Geral)
pentekewau (Língua Geral)
pilãotutua, n-aná-ne
potewakiú, uriruwakiu, holilu (Língua Geral?) 'camutim'
pratotadjánabijako
ralokwadjú
rede de dormiramúta, nu-kírahamoeta
remomanikje, nanikje
roupakujutu
saljukɨra (Língua Geral)
terçadoalɨiri
tipitisubúka
tripékurudu
vassouraeteri
zarabatanatamánatamana / pitʃiu 'seta'

Referências

  1. Ramirez, Henri (2019). Enciclopédia das línguas arawak: acrescida de seis novas línguas e dois bancos de dados. (no prelo)
  2. Ramirez, Henri (2020). Enciclopédia das línguas arawak: acrescida de seis novas línguas e dois bancos de dados. 4 1 ed. Curitiba: Editora CRV. 254 páginas. ISBN 978-65-251-0231-3. doi:10.24824/978652510231.3
  3. Tastevin, Constant (1920). Dialecte Marawa (Caapiranga) (manuscrito nos arquivos do professor Paul Rivet, Paris).
  4. Constant Tastevin (1880-1962). BnF data.
  5. Natterer, Johann (s.d.). Wortlisten von Indianersprachen in Brasilien (1817-1835).
  6. von Spix, Johann Baptist; Martius, Karl Friedrich Phillip von (1981). Viagem pelo Brasil, 1817-1820 (volume 3). São Paulo: Editora Itatiaia.

Bibliografia

  • Rivet, Paul; Reinburg, Pierre (1921). Les indiens Marawan. Journal de la Société des Américanistes 13: 103-118. Paris.
  • Tastevin, Constant (1920). Dialecte Marawa (Caapiranga) (manuscrito nos arquivos do professor Paul Rivet, Paris).

Ver também

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.