Dialeto amondaua
O Amondaua (Amondáwa) é um dialeto da língua cauaíbe, da família linguística tupi-guarani, pertencente ao tronco tupi. É falada pelos amondauas em Rondônia.[1][2][3]
| Amondaua Amondáwa | ||
|---|---|---|
| Falado(a) em: | Brasil (Rondônia) | |
| Total de falantes: | ||
| Família: | Tupi Oriental Mawetí-Guaraní Tupí-Guaraní VI Kawahíwa Amondaua | |
| Códigos de língua | ||
| ISO 639-1: | -- | |
| ISO 639-2: | --- | |
| ISO 639-3: | adw
| |
Palavras
Lista de palavras Amondawa (Monserrat 2000):[4]
| Português | Amondawa |
|---|---|
| abelha | iruwa |
| anta | tupi'ira |
| aranha | jãdua |
| besouro | inemuhua |
| boi | boj |
| borboleta | panama |
| calango | tejua |
| camarão | poti'a |
| capivara | tapiwara |
| catete | taitua |
| cavalo | apytawae'a |
| coelho | inãbiapyja |
| cutia | akutia |
| formiga | tayrema |
| galinha | inamutiga |
| gato do mato | marakaja'ia |
| paca | karawaruhua |
| pato | ypekuhua |
| porco espinho | juajawa'ea |
| tatu | tatua |
| tucano | tukano |
| arco | ywyrapara |
| bacia | takupeuhua |
| banco | apykawa |
| brinco | inãbikuahama |
| calça comprida | tymakãbira |
| camisa | aipira |
| chapéu | tapyja |
| cocar | kanytara |
| colar | boyra |
| enxada | ywapidawa |
| facão | itawia |
| faca | kyj'ia |
| flecha | u'ywa |
| fósforo | tata |
| mão de pilão | ywyra |
| panela | jetig |
| panela | jepepoa |
| pilão | gu'a |
| pote, cuia | y'a |
| sapato | jipiopawa |
| terçado | itawia |
| minha cabeça | jiakãga |
| meu cabelo | ji'awa |
| meu olho | jirakuara |
| minha boca | jijurua |
| meu dente | jirãja |
| minha orelha | jinãbia |
| meu nariz | jiapyja |
| meu queixo | jirydywa |
| minha testa | jirowa |
| meu pescoço | jiratyoya |
| meu pescoço | jijura |
| meu peito | jipoti'a |
| meu seio | jikama |
| minha barriga | jireweka |
| minha coxa | ji'uwa |
| meu joelho | jirinypy'a |
| minha perna | jiretymãkãga |
| meu pé | jipya |
| minha mão | jipoa |
| meu dedo da mão | jipuã |
| meu dedo do pé | jipyã |
| minha sobrancelha | jirytywytawa |
| abacaxi | parapara'ia |
| açúcar | atuka |
| ? | medu'ia |
| arroz | botowaruhua ra'yra |
| banana | pakowa |
| cacau | jãbitauhua |
| caldo | tykuera |
| carne | biara |
| carne | a'oa |
| castanha | jahã |
| chicha | kawia |
| coco | inatauhua |
| farinha | u'ia |
| feijão | bururea |
| mamão | kãdyuhua |
| mandioca | mãdioka |
| manga | mãga |
| mel | ehira |
| milho | awatia |
| ovo | upi'a |
| beiju, pão | bejua |
| peixe | pira |
| sal | jykyra |
| tucumã | kymãuhua |
| água | yhya |
| arco-íris | atara'ia |
| areia | yhyja |
| árvore | ywa |
| barro | yhyja |
| cachoeira | ytua |
| capim | juahawa |
| chuva | amana |
| estrela | jatata'ia |
| flor | ypotyra |
| fogo | tata |
| fumaça | tatatiga |
| lagoa | yap |
| lama | ape'emuhua |
| lua | jahya |
| mata | ka'ura |
| montanha | wytyra |
| poeira | wytybõg |
| raio, relâmpago | awerãp |
| rio | paranã |
| sol | kuara |
| temporal | ywytua |
| terra | ywyja |
| trovão | anarãga |
| vento | ywytua |
Frases
Lista de frases Amondawa (Monserrat 2000):[4]
| Português | Amondawa |
|---|---|
| arara bonita | rarara way |
| mosquito pequeno | beru'ia |
| mandioca gostosa | mãdioka ehe |
| milho maduro | awatia jaju |
| sol quente | jyra akuwahim |
| água fria | yrya irutiagam |
| homem forte | kuaewa'e ipakam |
| macaco velho | ka'ia nyjmyama |
| homem velho | kuaewa'e tiawa'e |
| colar velho | boyra nyjmyama |
| menina magra | kurumiga ikagerahi |
| menino pequeno | kurukiga tijuite |
| porco gordo | tajauhua ikãp |
| vento fraco | wytya naipakari |
| mulher fraca | kujã naipakari |
| pedra dura | ita itea |
| arco novo | kawadiwa ipyahua |
| cabelo preto | aeawa jupi |
| cabelo branco | aeawa iatig |
| noite escura | uputu nahi |
| ? | tayriga ajao |
| ? | tayriga ikatui |
| ? | tayruga apomodo |
Referências
- Aguilar, A. M. G. C. (2018). Kawahíwa como uma unidade linguística. Revista Brasileira De Linguística Antropológica, 9(1), 139-161. https://doi.org/10.26512/rbla.v9i1.19529
- Aguilar, A. M. G. C. 2013. Contribuições Etnolinguísticas e Histórico-Comparativas para os estudos sobre os povos e as línguas Kawahíwa. Tese (Exame de Qualificação de Doutorado), PPGL/UnB.
- AGUILAR, Ana Maria Gouveia Cavalcanti. Contribuições para os estudos histórico-comparativos sobre a diversificação do sub-ramo VI da família linguística Tupí-Guaraní. 2015. 223 f., il. Tese (Doutorado em Linguística)—Universidade de Brasília, Brasília, 2015. (PDF)
- MONSERRAT, Ruth Fonini. Vocabulário Amondawa-Português; Vocabulário e frases em Karipúna e Português. In: MONSERRAT, Ruth Fonini. Vocabulário Amondawa-Português; Vocabulário e frases em Arara e Português; Vocabulário Gavião-Português; Vocabulário e frases em Karipúna e Português; Vocabulário e frases em Makurap e Português; Vocabulário e frases em Suruí e Português; Pequeno Dicionário e Frases em Tuparí e Português. Caxias do Sul, RS: Universidade de Caxias do Sul, 2000. 91p.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.
