Língua guamo
O Guamo é uma língua isolada extinta da Venezuela.[1][2]
| Guamo | ||
|---|---|---|
| Falado(a) em: | ||
| Total de falantes: | 0 | |
| Família: | isolada | |
| Códigos de língua | ||
| ISO 639-1: | -- | |
| ISO 639-2: | --- | |
| ||
Vocabulário
Vocabulário do Guamo (ano 1778):[3]
| Português | Espanhol | Guamo |
|---|---|---|
| Deus | Dios | Aipit matá |
| pai | padre | jauai |
| mãe | madre | famú, jamo |
| filho | hijo | clujuapi, tufé |
| filha | hija | tuapi, tua |
| irmão | hermano | dipiâ, dipe |
| irmã | hermana | tipi, dipe |
| marido | marido | diquimi |
| mulher | mujer | diquime, ticauca |
| moça | doncella | ascu murestapane |
| moço | mozo | daicoraquâ, guaté |
| menino | niño | chufi, choafi |
| homem | hombre | daiju, dauirco |
| gente | gente | aucherme, caserme |
| cabeça | cabeza | putí, puté |
| cara | cara | cutí, taquajo fin |
| nariz | nariz | fin |
| narinas | narices | auji fin |
| olho | ojo | tujua, tuaguin |
| sobrancelhas | cejas | chafuti, ascaro tuagun |
| pestanas | pestañas | matatújua, dicho |
| orelha | oreja | dupen |
| testa | frente | tintecuti, titicunté |
| cabelos | cabellos | scará, ascaro |
| bochechas | mejillas | faquibtari |
| boca | boca | matá |
| garganta | garganta | pichê, dischufa |
| lábios | labios | dufpâ, matá |
| dentes | dientes | aufê, ufé |
| língua | lengua | dituâ |
| barba | barba | dischemata, dichimatá |
| pescoço | cuello | dischufa |
| ombro | hombro | matachêa, ochepe |
| cotovelo | codo | dupeju, dicho |
| mão | mano | catâne |
| braço | brazo | chê, ochepe |
| dedos | dedos | diji, dujum |
| unhas | uñas | casquiri, cascurum |
| peito | pecho | cupa |
| ventre | vientre | dueju, cataju |
| costas | espalda | matatiputi, gi |
| pé | pie | catafa |
| joelho | rodilla | aquapec |
| coração | corazón | afquinantafa, tife |
| estômago | estómago | catafu |
| sangue | sangre | jue, ducú |
| leite | leche | temontepaca, terau |
| pele | piel | dacaju, cauté |
| carne | carne | testu |
| osso | hueso | ditancu |
| ouvido | oído | quiepen, dupen |
| vista | vista | jateique, paiquac |
| ver | ver | jasii, dicho |
| gosto | gusto | muquati, guacatá |
| olfato | olfato | suquagtiri, astiri |
| cheirar | oler | astiri, dicho |
| toque | tacto | shape |
| voz | voz | cadse, chefé |
| falar | hablar | texê |
| palavra | palabra | cuscaisi, mitejé |
| nomear | nombrar | suquampeiste |
| gritar | gritar | ducare, guacare |
| grito | grito | guacare |
| ruído | ruido | esquiêjua, esquianju |
| uivo | aullido | aitê, aucatacut |
| chorar | llorar | ducatit, aitê |
| rir | reír | michista, mutista |
| cantar | cantar | chejê, tefé |
| espirrar | estornudar | sam, fam |
| tremer | temblar | najasta |
| suspirar | suspirar | squanarcadjo |
| bocejar | bostezar | chuataqua, suataco |
| silvar | silbar | tucquê, fue |
| deitar-se | echarse | asconjua |
| para (tu) | para (tú) | fitinfin |
| ir | ir | quantia, jera |
| ir (tu) | ve (tú) | jate |
| ir embora | vete | jeraui |
| dormir | dormir | cutum, ascutin |
| sonho | sueño | cadpe, dicho |
| saltar | saltar | scotara, auscharar |
| ter | tener | quimina, chape ascaya |
| correr | correr | eirura, airura |
| bailar | bailar | charâ, chife catafá |
| mamar | mamar | mon, ture nume |
| amor | amor | muquali, pulgui pasca |
| tristeza | tristeza | jarcadjo, quiapen sarui |
| dor | dolor | parqui, parguin |
| trabalho | trabajo | turicha, fari |
| preguiçoso | perezoso | sariqui, farui figuian |
| eu | yo | napi, ascaté |
| tu | tu | najâ, ascai |
| aquele | aquel | dichêra, fillaji |
| nós | nosotros | napüe, ascá causerme |
| vós | vosotros | napu |
| aqueles | aquellos | dicatiarque |
| eu sou | yo soy | scate, napijaí |
| tu és | tú eres | jillague ystacut |
| ele é | él es | nani, tiquiante |
| nós somos | nosotros somos | scate, napilla |
| vós sois | vosotros sois | jiguian caser |
| eles são | aquellos son | napáre yerque |
| foi | fue | daqua, dan |
| comer | comer | eiquia, tuan |
| eu como | yo como | eiquiari, diquia |
| tu comes | tú comes | puiquiare, diguiacta |
| aquele come | aquel come | sieradaturi |
| beber | beber | mirco, dicú |
| tomar | tomar | llaju chape |
| sacudir (golpear) | sacudir (golpear) | pacta, aspantaca |
| chuva | llover | coioradauscha, dauscha |
| jogar | echar | jareram, pataca |
| desgarrar | desgarrar | escarsi, damafin miti |
| da (tu) | da (tú) | da ticú |
| cortar | cortar | cotia |
| ocultar | ocultar | tetena, titascú |
| força | fuerza | quiestaquiqui, cuvi |
| parir | parir | chersta, ascheracta |
| família | familia | aucharme, aujui |
| matrimônio | matrimonio | spanso, dispansu |
| viúva | viuda | arecu, ujiruri |
| viver | vivir | jurin |
| vida | vida | ascujirura |
| estatura | estatura | pumafi |
| alma | alma | catapiu |
| morrer | morir | tugri, jurirá |
| morte | muerte | jurirá |
| velho | viejo | vise, daurisi |
| jovem | joven | chusi, augua |
| dar | dar | dá |
| grande | grande | daijó |
| pequeno | pequeño | guasta |
| alto | alto | ascotin, pumafi |
| baixo | bajo | quiesascon, chijumata |
| frio | frío | tauchista |
| quente | caliente | cayua |
| são | sano | pulgui |
| bom | bueno | purqui |
| malvado | malvado | chafafiguia |
| capaz | capaz | murestafiguian |
| agudo | agudo | gomata |
| redondo | redondo | cheta |
| ligeiro | ligero | aunquitera |
| pesado | pesado | quiestaman, maquiestaquê, cuerá |
| forte | fuerte | parguin |
| delgado | delgado | quiestaquasta, gastaui |
| grosso | grueso | quiestapi, aspije |
| amplo | ancho | piegta |
| presto | presto | squatira, ascate ará |
| branco | blanco | cajirian, custára |
| preto | negro | disiacú, disau |
| encarnado | encarnado | aisio, daisui |
| verde | verde | aufui, cupe |
| azul | azul | daupe |
| sol | sol | tign, matatin |
| lua | luna | pactes |
| estrela | estrella | tac |
| céu | cielo | tign, ducunti |
| neblina | niebla | suapicia, faralla |
| nuvem | nube | dauscha, sauxe dacuchanan |
| arco-íris | arco iris | cascóron |
| raio | rayo | paruaraucha |
| ar | aire | tacsco |
| vento | viento | tascú, dicho |
| furacão | huracán | tascú |
| vapor | vapor | caguatansi |
| orvalho | rocío | taguetascanjua |
| trovão | trueno | daucha, paro adaucha |
| relâmpago | relámpago | aysi ura tigua |
| frio | frío | tauchista |
| geada | helada | dicho |
| gelo | hielo | dicho |
| fogo | fuego | cujue |
| lume | lumbre | tia |
| sombra | sombra | chuanta |
| sombrio | sombrío | chontá, dicho |
| dia | día | garu, jaro |
| noite | noche | chona, chiuna |
| manhã | mañana | sajaru, fajaro |
| tarde | tarde | chuna |
| verão | verano | dacá |
| inverno | hibierno | daucha |
| semana | semana | misa |
| ano | año | nujua |
| tempo | tiempo | nujua |
| terra | tierra | taumchê, tansie |
| água | agua | cum |
| mar | mar | duque, ricum |
| rio | río | duque, duaguix |
| lago | lago | jum |
| ondas | olas | dichotá, dischuta |
| ilhas | islas | cutiduque, matafi |
| areia | arena | agspi, ispú |
| pó | polvo | ducug, ducumtanesi |
| lodo | cieno | farotansi |
| montanha | montaña | discu, piriscu |
| profundidade | profundidad | pefu |
| altura | altura | coti |
| largura | anchura | pix |
| buraco | agujero | si, fitintansi |
| caverna | cueva | sin |
| pedra | piedra | canjiú, dacanjue |
| prata | plata | tugti, tiné |
| cobre | cobre | taupé |
| ferro | hierro | chaparari, chutatueno |
| lata | estaño | catarafú |
| chumbo | plomo | dicho |
| sal | sal | tig |
| cal | cal | teutate canjui |
| veneno | veneno | discú, taxtú |
| erva | yerba | scanjua, ascanjue |
| árvore | árbol | disycu, discu |
| lenha | leña | discuy, matariscu |
| pau (raiz) | palo (raíz) | discú, dicha cataruscu |
| tronco | tronco | pichericu |
| casca | corteza | cajuriscú |
| ramo | rama | aspejan |
| folha | hoja | estejan, tercundiscun |
| flor | flor | quamastastajan |
| fruta | fruta | jejan, chara |
| semente | semilla | simijan, chifitaum |
| cebola | cebolla | dauscu, chapachin |
| campo | campo | maq, pixmatá |
| semear | sembrar | tajon, taum |
| peixe | pescado | dacuay, dupaque |
| caranguejo | cangrejo | chause |
| serpente | serpiente | chuen |
| rã | rana | jupi, pupi |
| lagarta | gusano | duestu, duxtú |
| mosca | mosca | timi |
| mosquito | mosquito | dacoiomta, turive |
| formiga | hormiga | tuse, dacantu |
| aranha | araña | caipa, callaapa |
| abelha | abeja | pane |
| mel | miel | pane, cuncatapane |
| boi | buey | guei, pacá |
| vaca | vaca | paca, dicho |
| bezerro | ternera | tuajan, tuate paca |
| chifre | cuerno | aucaju, guacao |
| cavalo | caballo | cama |
| asno | asno | mura |
| porco | cerdo | puiti |
| cão | perro | gaurig, jaure |
| gato | gato | michi |
| leão | león | asturi dacamtue, dion |
| urso | oso | jarcuri |
| lobo | lobo | catapenx |
| raposa | zorra | dacob, ducu |
| lebre | liebre | catapeux |
| rato | ratón | sá, fá |
| galinha | gallina | quacarpa, carpa |
| galo | gallo | quacarpa, dauircucarpa |
| pato | pato | pes, aspejú |
| pombo | pichón | cuipu, taguantá capú |
| águia | águila | taquipe ausqueri |
| pássaro | pájaro | camquie, camuguir |
| andorinha | golondrina | tacatirjue |
| pluma | pluma | quiastaján |
| ovo | huevo | tinue |
| ninho | nido | tajú, tajuer |
| pastor | pastor | acagta, axfanta paca |
| casa | casa | danga, danxa |
| cabana, choça | choza | taquatan daxjá |
| tenda | tienda | matafué |
| porta | puerta | matafué, mataranja |
| cidade | ciudad | dino, chufae |
| medida | medida | spetajan |
| escrever | escribir | chuanejo, dichuane catani |
| faca, cutelo | cuchillo | choy, chu |
| mesa | mesa | mesa |
| banco | banco | scanajuc, chiscú |
| navio | navío | cao |
| vestido | vestido | spaqui |
| meia | media | scanaquisi, ascanoguafi |
| sapato | zapato | chicatasi, ascanomatafi |
| gorro | gorro | ascanotefi |
| faixa | faja | squiesco |
| seda | seda | amdari |
| algodão | algodón | tamdari, andare |
| comida | comida | datuam |
| cru | crudo | daisio |
| cozer | cocer | quinejua, esquino |
| vinho | vino | cumg catatesaqua |
| manteiga | manteca | augstari, ustari |
| pão | pan | pan |
| dinheiro | dinero | daugquin, tif |
| ladrão | ladrón | gitascu, titascu |
| guarda | guardia | dajacasta |
| guerra | guerra | duematú |
| soldado | soldado | dapacaute, fundá |
| lança | lanza | taumtariscu, jujon |
| senhor | señor | guei, guai |
| rei | rey | rei |
| se | si | aja, cumista |
| não | no | ugi, guasi |
| perto | cerca | tista, ascocam, tistá |
| longe | lejos | gitára, titate |
| aqui | aquí | nam |
| lá | allá | tigua, ticoa |
| hoje | hoy | garucan |
| como | como | mi cugte |
| que | qué | micú |
| quem | quien | virgquian |
| com quem | con quien | dapurasquaña |
| baixo | bajo | danjuana, pefu |
| número | número | quete |
| um | uno | tagstar, tagstame |
| dois | dos | quete, diquiampa |
| três | tres | curumqutin, cacute |
| quatro | cuatro | sidasquin, fixguante |
| cinco | cinco | tamanane |
| mil | mil | taugui |
| amanhã | mañana | sagarû |
| ontem | ayer | garusue |
Referências
- Campbell, Lyle (2012). «Classification of the indigenous languages of South America». In: Grondona, Verónica; Campbell, Lyle. The Indigenous Languages of South America (PDF). Col: The World of Linguistics. 2. Berlin: De Gruyter Mouton. pp. 59–166. ISBN 978-3-11-025513-3
- Jolkesky, Marcelo Pinho de Valhery. 2016. Estudo arqueo-ecolinguístico das terras tropicais sul-americanas. Doutorado em Linguística. Universidade de Brasília.
- Anónimo. 1928 [1778]. Traduccion de algunas voces de la lengua Guama. Lenguas de América, 382-393. Madrid.
Bibliografia
- Anónimo. 1928 [1778]. Traduccion de algunas voces de la lengua Guama. Lenguas de América, 382-393. Madrid.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.
