Línguas jirajaranas

As línguas jirajaranas formam uma família de línguas ameríndias extintas da Venezuela.[1]

Jirajarano

Jirajara

Falado(a) em: Venezuela
Total de falantes: 0
Família:
 Jirajarano
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---

Línguas

As línguas jirajaranas são:[2]

  • Língua jirajara
  • Língua ayomán
  • Língua gayón

Vocabulário

Alguns nomes de plantas e animais nas línguas ayamán e gayón Oramas (1916):[2]

PortuguêsEspanholAyamánGayón
coatámono (Ateles sp.)dú, chuko
bugioaraguato (Mycetes seniculus)dugdut
onça-pretatigre (Felis onza)boosing, boosin-suggo, boshí-shashábosín, bosin-dut
onça-pardaleón (Felis concolor)bosin-sút, bosin-si-girut, araoro-bos-hin
maracajácunaguaro (Felis macrura)araoróauro, rauró
veado (cariacu)venado (Cervus virginianus)aguí, anguiyejaguio
veado-catingueiromatacán (Cervus simplicicornis)suelde
antadanta (Tapirus terrestres)yallé
pacalapa (Coelogenys paca)araguá
cutiaacure o picure (Dasyprocta aguti)akurí
tapiticonejo (Lepus brasiliensis)souxsáp, sop
quatipuruardilla (Sciurus aestuans)buyeille
ratoratóndigupe
tatu-galinhacachicamo (Dasypus sp.)douxdot, dok
tamanduá-bandeiraoso palmero (Myrmecophaga jubata)boois
caitituváquira (Dicotyles torquatus)moñdu, mondus
cachorro-do-matozorro (Canis azarae)maharíguarjen, guajaren
jaratatacamapurite (Mephitis mapurite)ahareu
tamanduá-mirimguarije, oso hormiguero blanco (Myrmecophaga sp.)arijí
gambárabipelado (Didelphys cancrivora)arrabe-ehetao
porcomarranomaño, mohoinsmoy, moí
cachorroperroperú, peerúaurí
vacavacapakásejajás-kut, paká
jabutimorrocoy (Testudo tabulata)añamurí, namurí, sakokoche
iguanaiguana (Iguana tuberculata)jax
lagartalagarto (Ameiba vulgaris)eyapiákinzuzú
cobraculebrajusjíjují
cascavelculebra cascabel (Crotalus horridus)jusjí-tañá, jují-tanña
surucucuculebra mapanare (Lachesis mutus)jusjí-morixes
jiboiaculebra traga-venado (Boa constrictor)jusji-okuruguá
jacutingapava (Penelope pipile)jokgo
mutumpaují (Crax daubentoni, etc.)suhunhísinhío
galogallodigaró
galinhagallinadigaródigaró
urubu-de-cabeça-pretazamuro (Cathartes atratus)samormosken
urubu-de-cabeça-vermelhaoripopo o catanejo (Cathartes aura)yakrásakrá, yakrá
urubu-reirey zamuro (Gyparchus papa)ñuhumontay
gaviãogavilántuhúes, ebisluye
papagaioloro (Conurus sp.)arasig, korá
pomba-amargosapaloma turca (Columba plumbea)tojósel-bú
pica-paucarpintero (Dryocopus lineatus?)terjur
saúvabachacosakó
milhomaíz (Zea mays)dos, dox, pigüio, oishidos, dosivót
bananaplátano (Musa paradisiaca)paratán
mandiocayuca (Manihot sp.)autugá, taontonhónb
taiobaocumo (Colocasia esculenta)kumus
batatabatata (Batatas edulis)bit
abóboraauyama (Cucurbita pepo)yax
feijão pretocaraota (Phaseolus sp.)kunún, suhuin, jótagakou-noñ, eskonún
feijãochivata (Phaseolus sp.)serarías
guanduquinchoncho (Cajanus indicus)biruís
cafécafékappe
tabacotabaco (Nicotiana tabacum)sohó
mamãolechoza (Carica papaya)araká, aoraká
mamoncillomamón (Melicocca bijuga)supóho
cedrocedro (Cedrela odorata)sehedrú
açacujabillo (Hura crepitans)groste
agavecocuy (Agave americana)yuupa, yuguspá

Comparações lexicais

Alguns paralelos lexicais entre o ayomán e o timote (Jolkesky 2016):[3]

PortuguêsAyománTimote
eu (1.S)a, ã-an
águiahʷe/ɡʷekʷe/ɡʷe
barrigajuiʃu
cabeça/rostotekte ‘rosto’
carneʧuuʧorok
comerɲaminam
dentekinankunanuʧ
dormirkinkeun
frioʧatʧauʧ
lenha/madeirasip-sep
mãemamamám
paitaitatata
mandioca/milhodos/doxtosmus ‘mandioca’
mulher/moçakobas/kopa ‘moça’kuapa ‘mulher’
narizɡin/kinkəng
pedradoastoabe
tabacosoho/sookoho
terradaptapo


Alguns paralelos lexicais entre o ayomán e o sapé (Jolkesky 2016):[3]

PortuguêsAyománSapé
águaininam
águiahʷe/ɡʷekui
cabaçakuiku
carne(h)imanmɨan
cobrauɡike
fogoʃuɡ ‘fogão’ʃoko
homemunu ‘rapaz’uru
intestinopohpukui
mulherkobas/kopa ‘moça’kapai
onçaboʃinputʃin
pedradəɡtakua
peixebau
rabo/penisjopid ‘pênis’upi ‘rabo’
ruimiminaʃeimirontʃe


Alguns paralelos lexicais entre o ayomán e o puinave (Jolkesky 2016):[3]

PortuguêsAyománPuinave
tuba-bã-
aldeiañan [ɲãn], ñam [ɲãm] ‘conuco’jãd [ɲãn]
avôtum [tum] ‘idoso’dob [dom]
cabaçakub [kub]kõbja [komja]
doersigi- [siɡi-]sik [siɡ]
fogodu [du]dɤː
peixebamwob [βom]
plural-us-ot
raposayu, llujot
solGayón yivat, yibátjãbãt [ɲãmãt]
tamanduábohois [boʔois], bohí [boʔi]boi
tatudoux [dowx]doː

Referências

  1. Campbell, Lyle (2012). «Classification of the indigenous languages of South America». In: Grondona, Verónica; Campbell, Lyle. The Indigenous Languages of South America. Col: The World of Linguistics. 2. Berlin: De Gruyter Mouton. pp. 59–166. ISBN 978-3-11-025513-3
  2. Oramas, Luis R. 1916. Materiales para el estudio de los dialectos Ayamán, Gayón, Jirajara, Ajagua. Caracas: Litografía del Comercio.
  3. Jolkesky, Marcelo Pinho De Valhery. 2016. Estudo arqueo-ecolinguístico das terras tropicais sul-americanas. Doutorado em Linguística. Universidade de Brasília.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.