Línguas uitotos
As línguas uitotos ou línguas Witoto formam uma família de línguas ameríndias do America do Sul.[1]
| Uitoto Witoto | ||
|---|---|---|
| Falado(a) em: | ||
| Total de falantes: | ||
| Família: | Uitoto | |
| Códigos de língua | ||
| ISO 639-1: | -- | |
| ISO 639-2: | --- | |
Línguas
- Ocaina (okaina) Departamento de Loreto, Peru; Amazonas, Colômbia
- Witoto
- Nonuya (nonuña, nyonuhu, achiote, achote) Amazonas, Colômbia; Departamento de Loreto, Peru (†)
- Andoquero (andokero) Amazonas, Colombia lengua muerta (†)
- Coeruna (koeruna) Amazonas, Brasil (†)
- Coixoma (koihoma, koto, coto, orejón) Departamento de Loreto, Peru (†)
(†) = língua extinta
Reconstrução
Algumas reconstruções do proto-witoto-ocaina, de nomes de plantas e animais (Aschmann 1993):[3]
| Número | Proto-Huitoto-Ocaina | Português | Espanhol | Inglês |
|---|---|---|---|---|
| 97 | *tō() | anta | danta | tapir |
| 98 | *hï̄ʔko | onça-preta | tigre | jaguar |
| 99 | (hï̄ʔko) | onça-parda | león, puma | puma |
| 100 | *n(ē)nï̄́(goï) | tatu | armadillo, quinquincho, carachupa | armadillo |
| 101 | *hï̄ʔko | cachorro | perro | dog |
| 102 | *kïʔto | veado | venado | deer |
| 103 | *(tī)nōī | morcego | murciélago | bat |
| 104 | *(ïpóʔe) | lontra | nutria | otter |
| 106 | (io, iyo) | bugio | mono aullador | howler monkey |
| 108 | (-haino) | capivara | chigüiro, ronsoco | capybara |
| 109 | (hḗākï) | tamanduá-bandeira | oso hormiguero | anteater |
| 110 | (akaino) | paca | paca, guagua, majas | paca |
| 111 | *(na)ʔï̄ma | jacaré | caimán | crocodile |
| 113 | *mainí-(goï) | tartaruga | tortuga | tortoise |
| 114 | (dzoʔdzo) | tracajá | tortuga, motelo | river turtle |
| 115 | (medo) | caititu | saíno | collared peccary |
| 117 | *p(íí)to, *mï̄(goi) | cutia | agutí | agouti |
| 118 | *minï̄́() | rato | rata | rat |
| 119 | (hï̄ʔko) | gato | gato | cat |
| 121 | (oʔoo) | rabo | cola | tail |
| 122 | (iβána) | cobra | serpiente, culebra | snake |
| 123 | ?*()óʔyo | sucuri | mapana | anaconda, water boa |
| 124 | (namaini) | cascavel | cascabel | rattlesnake |
| 125 | (daïto) | cobra-coral | coral | coral snake |
| 126 | *(n)op(aï)goï, *goaïkï̇(ho), *(h)edaï | sapo | sapo | toad |
| 128 | *piʔtíʔto | beija-flor | picaflor, colibrí | hummingbird |
| 129 | *(ae)(β)a(do) | arara | guacamayo | macaw |
| 130 | *nokáiʔto | tucano | tucán, pinsha | toucan |
| 131 | ?*(tóóda), (manáíni), *(k)(oi)yïkï | papagaio | loro | parrot |
| 132 | ?*(gai)di(ko-goï) | periquito | perico, pihuicho | parakeet |
| 133 | *īno() | urubu | gallinazo | buzzard |
| 134 | ?*(k)oodz(a) | mutum | pavo | curassow |
| 135 | *mṓnō() | coruja | lechuza | owl |
| 137 | *áʔta-βa, (káda-βa) | galinha | gallina | hen |
| 139 | (ïmḯ-goï) | piranha | caribe | piranha |
| 140 | *(do)ʔ-hidakï(goï) | abelha | abeja | bee |
| 141 | *(ïní)kï | mosca | mosca | fly |
| 142 | ?*(p)aïd(á)to | pulga | pulga | flea |
| 144 | *(oi)ʔtó() | mosquito | zancudo | mosquito |
| 145 | *(kadákï-goï), (igïdakï-goï) | cupim | comején, hormiga blanca | termite |
| 146 | (dakḯ-goï) | formiga | hormiga | ant |
| 147 | *(hebekï-goï) | aranha | araña | spider |
| 148 | *odó-taï-(goï), *odó-(kaï-goï), *(iʔo)-taï-(goï) | bicho-de-pé | nigua, pigue | chigger |
| 161 | *(dai)ʔtïhā́ï̄́(hā) | capim | hierba | grass |
| 163 | *hōʔtí(), *máhī(kahï) | mandioca | yuca | cassava |
| 165 | *tïʔó() | tabaco | tabaco | tobacco |
| 166 | (háʔikï) | algodão | algodón | cotton |
| 168 | *(h)aʔkáíʔ-ti(dai) | cará | ñame | yam |
| 170 | *nonṓ() | urucum | achiote, bija | annatto |
| 171 | *hiʔpíʔ-hï(βe) | pimenta | ají | chili pepper |
| 172 | *híibí(ʔe) | coca | coca | coca |
| 173 | *õnāʔõ | ayahuasca | ayahuasca, yajé | Banisterium |
| 174 | *(hikado) | banana | plátano | plantain |
| 175 | *(haimina) | pupunha | chonta | chonta palm |
| 178 | *(po)kaníʔ-ta | cana-flecha | caña brava | cane |
Bibliografia
- Nimuendajú, Curt (1941). Witoto, Miranya und Kayuisána (manuscrito no arquivo da FUNAI, Rio de Janeiro).
Referências
- Jolkesky, Marcelo Pinho De Valhery. 2016. Estudo arqueo-ecolinguístico das terras tropicais sul-americanas. Doutorado em Linguística. Universidade de Brasília.
- Anatole V. Lyovin (1997). An Introduction to the Languages of the World. Oxford: Oxford University Press, pp. 341. ISBN 0-19-508116-1.
- Aschmann, Richard P. (1993). Proto Witotoan. Publications in linguistics (No. 114). Arlington, TX: SIL; the University of Texas at Arlington.
Ligações externas
- Vocabulário uitoto - Schuller (1911)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.